Ilahi Ask aslinda kulun; Allaha olan sevgisidir. Bu, Mesnevide Ney mecazinda neyin, nasil ve nicin inlediginin hayretler icinde anlatilmasidir. Gercek kul, Allahtan ayriligin özlemini cekmekte, Ona karsi görevlerini yerine getirebilmek icin bütün olumsuzluklara karsi ciglik atmakta, inlemektedir. Bu, ruhlar yaratildigi zaman Allaha verilen bir misakin sonucudur. Hz. Ademden baslayan ve dünya durdukca devam edecek olan bu inilti, en mükemmel seklini, peygamberler, veliler ve Allah dostlarinda bulmustur.
Ilahi Aski; sikin, Masuka yani Allaha, yaratana karsi asiri sevgisi seklinde ele almak dogrudur. Bir cesit hicrandan vuslata seklinde cereyan eden hayat serüveninin, daha dogrusu yaratilis mantiginin olmazsa olmazidir. Her insan sever ve asik olur. Bu, ister inansin, ister inanmasin. Ama en degerli ve gecerli ask, Allaha duyulan asktir. Bunun icin Mevlana ölümü seb-i arus yani dügün gecesi olarak benimser. Sevgiliye kavusma ani. Ve bu anlayisi Mesnevide dile getirir. Mesnevinin ilk on sekiz beyti; Allahin nezdinden ayrilisin ve dünya gibi sikintili bir yere düsmenin cigligini atar. Ve bunu ney metaforuyla anlatir. Bu acidan Mesnevi, ask cigliginin costugu, siirlerle, hikayelerle yaratilis serüveninin anlatildigi ve alimlerin; Mesnevi, Kuranin Farsca Tefsiridir dedikleri bir hayat kitabidir.
Ilahi Ask anlayisini Mevlana, mesnevinin ilk on sekiz beyti icinde ele alir. Bunda; Asikin, Masuka hasreti vardir, bezm-i elest suuru icinde hareket edememe vardir. Hz. Musanin; bana kendini göster sana bakayim deyince Allahin; beni göremeyeceksin cevabi yer alir.
Ilahi Askin sembolü, mesnevide ney ile ortaya konur. Ney ayni zamanda kamil insandir. Bu sebepten, kitapta; mesnevinin ilk on sekiz beyti ele alinacak, insan-i kamil ve özellikleri islenecek, elest bezmine atifta bulunulup, Hz. demin yaratilis serüvenine ait bilgiler verilecektir.
Ney, cesitli yorum ve anlayislara göre; kimi zaman Hz. dem, kimi zaman Hz. Muhammed SAV, kimi zaman ve en mükemmel bicimde; insan-i kamil olarak degerlendirilmektedir.
