Osmanlinin cöküsüne, bu cöküsün önüne gecmek icin sarf edilen siyasi ve fikr cabalara, harplere-darplere, nihayet Cumhuriyetin kurulusuna bir devlet ve düsünce adami olarak sahit olan Mehmed Ali Ayn, Türk ilim ve tefekkür dünyasinin uluslararasi taninirligi olan isimlerinden biridir. O, bu özelliklerinin yani sira caliskan, samimi bir Müslüman ama ayni zamanda milliyetci ve toplumcu bir devlet adamidir. Basta valilikleri olmak üzere görev aldigi bütün mülki amirliklerde mesul oldugu sehirlerin hem egitim, saglik gibi sorunlariyla hem imariyla canla basla ilgilenmis, her görev yerinde fukarayi, gurebayi gözetmis, haksizliklarin, yolsuzluklarin ve usulsüzlüklerin önüne gecmek icin gösterdigi gayretlerle önemli izler birakmistir. Onun Türk irfaninda temayüz eden yönü ise ilim ve fikir adamligi yanidir. Osmanli cografyasinin hemen her bölgesinde vazife yapan Ayn, istatistikten tasavvufa, tarihten felsefeye kadar kadar cok genis bir yelpazede kaleme aldigi kirka yakin eseriyle ve hocaligiyla öne cikmistir.
